ALEVİ CANLAR FORUMU

Would you like to react to this message? Create an account in a few clicks or log in to continue.
ALEVİ CANLAR FORUMU

ALEVİ CANLAR FORUMU-TASAVVUF ARAŞTIRMA ,PAYLAŞIM

Mart 2024

PtsiSalıÇarş.Perş.CumaC.tesiPaz
    123
45678910
11121314151617
18192021222324
25262728293031

Takvim Takvim


    Tapınakların ve Mezarların Muhafızı Sfenks

    Admin
    Admin


    Mesaj Sayısı : 4744
    Kayıt tarihi : 23/02/09
    Yaş : 64
    Nerden : istanbul

    Alevi-Veysel Forumundaki Üyelerin Karekterleri
    üye karekteri: 1 kıdemli

    GALERİ Tapınakların ve Mezarların Muhafızı Sfenks

    Mesaj tarafından Admin Salı Mayıs 19 2009, 18:02

    Sfenks, bazen koçbaşlı ve kanatsız
    olsa da genellikle kadın başlı, aslan gövdeli ve kartal kanatlı,
    tapınak ve mezar koruyucu mitolojik bir yaratıktır. Adı, bağlamak,
    sıkmak ve boğmak anlamındaki ‘sphingein’den gelir ki bu tanımları Yunan
    mitolojisindeki efsanesiyle yakınlık gösterir. Yunan mitolojisinde aşık
    ama öldürücü, yok edici, yıkıcı ve kötü şans getiricidir. Hades’in
    uyutucu demonlarından biri olan sfenksten en erken olarak Hesiodos’un
    Theogania’sında söz edilir. Bazen Ekhidna ve Orthus’un çocuğu olduğu
    söylenmesine rağmen asıl babası Typhon’dur. Başka bir efsanede Thebai
    kralının kızı olduğu ifade edilir. Hesiodos sfenksin annesinin ağzından
    ateş fışkırtan, üç kafalı canavar Khimaria olabileceğini belirtir.

    Sfenksin
    Oeidipus’la olan efsanesi en yaygın ve en bilinendir. Bu efsaneye göre
    sfenks, Hera ya da intikam için Ares tarafından halkına kızgın olduğu
    Thebai’ye gönderilir. Halk, kentin girişinde bir dağda kayalık üzerinde
    bekleyip gelen geçenlere Musalardan öğrendiği bilmeceleri soran
    canavarın korkusuyla yaşamaya başlar. Bilmeceler “önce dört, sonra iki,
    daha sonra da üç ayaklı olan ve en çok ayağı olduğunda en güçsüz olan
    yaratık kimdir?” ve “iki kız kardeştirler, ikisi de birbirini doğurur”
    dur. Oeidipus ilk bilmeceyi ‘bebekliğinde elleri ve ayakları üzerinde
    emekleyen, büyüyünce iki ayağı üstünde yürüyen, yaşlılığında bir
    bastona tutunan insandır’, ikincisini de ‘gün ve gece’ diye
    yanıtlayınca sfenks kendini kayanın tepesinden uçuruma atar. Oeidipus
    da kentin kralı olur. Bu efsaneden sfenksin her şeyi bilen ve her şeye
    gücü yeten bir yaratık olduğu anlaşılır. Başka görüşlere göre canavarı
    bilmeceyi yanıtladıktan sonra Oeidipus öldürür. Bir diğerinde
    Thebaililer her gün bilmeceyi çözebilmek için toplanırlar ama başarılı
    olamazlar. Her günün sonunda da sfenks onlardan birini yer. Homeros bu
    mitostan söz etmez. Hesiodos’ta da çok az yer alır. Yol kesen sfenksin
    dış görünüşü şiddet sever, saldırgan kişiliğiyle aslan şeklindedir.
    Soyguncu olarak pençelere ve geniş, ürkütücü kartal kanatlarına
    sahiptir. Euripides kanatlarının parıldadığını yazar. Ayrıntılı
    görünüşünü tarif eden Sofokles sfenks için ‘bqvwosvwv’ kelimesini,
    Aiskhilos ise ‘svonnepiav npvvravis kvwv’ tanımını kullanır.

    Bu
    kanatlı karışık yaratık, benzeri grifon gibi hem dekoratif hem de
    görevlerini simgelemek amaçlı Mısır, Suriye, Mezopotamya, Anadolu,
    Pers, Girit, Miken ve Yunan sanatlarında sık sık yer almıştır. Mısır’da
    4. sülalenin 4. firavunu Kefren döneminde (M.Ö. 2558-2532) yapıldığı
    ileri sürülen Gize’deki büyük heykel bilinen en eski sfenkstir. Burada
    erkek başlı, kanatsız, aslan gövdelidir ve batı-doğu yönünde uzanır. 74
    metre uzunlukta ve 20 metre yükseklikteki anıtsal sfenksin gizli bir
    ifadeye sahip yüzü firavun Kefren’i, aslan gövdesi de onun gücünü
    sembolize eder. Gize platosundan doğal tek bir blok kireçtaşından
    yontularak yapılan heykelin ayaklarının altında alabastar mermerden bir
    tapınak bulunur. Kralın piramidinin yanındaki doğuya doğru bakan ve
    başı düz bir başlık ile örtülü olan sfenks tüm vadiyle tapınağın
    süsüdür ve mezarların bekçisidir. Pençelerinin arasında bir hikayenin
    anlatıldığı stel vardır. Bu hikayeye göre 4. Thutmosis kafasına kadar
    kumlarla örtülü heykelin üzerinde uyur. Rüyasında onunla konuşan sfenks
    kendisini bu kumlardan kurtarırsa Thutmosis’in Mısır’ın kralı olacağına
    dair söz verir. Yapıldığından bu yana defalarca çöl kumları altına
    gömülen bu görkemli heykel 18. sülale devrinde, hikayede adı geçen 4.
    Thutmosis tarafından temizlettirilir. Sonraki dönemlerde önemsiz
    tamiratlar geçirir ve en son 1998’de Mısırlılar tarafından on yıl süren
    bir restorasyonda zemine kireçtaşı blokları ilave edilir.
    Mısır’da
    firavun portrelerinin sfenks biçiminde yapılması gelenektir. Bu
    yaratığın ortaya çıkışı da firavunun aslan kadar güçlü olduğunu
    göstermek içindir. 56. sülale zamanında sfenks aslanların adı altında
    anılır ve Aton ile özdeşleştirilir. Yeni imparatorlukta 1.Thutmosis
    zamanında Gize sfenksinin adı ‘Hor-em-akhet’ yani ‘Horus Ufukta’ ve
    ‘Horus Mezarlıkta’dır. Latin metinlerinde ise sfenks yeraltı dünyasının
    kuzeyinde uzak bir yerde durur ve Nemes krallığının sihirli peruğunun
    koruyucusudur. Orta İmparatorlukta 1.Seostris sarayının muhafızlarıdır.
    3. Amenemhat’ın Ugarit’e gönderdiği iki sfenks Baal Tapınağı’nın
    girişine yerleştirilir. Yeni İmparatorluk döneminde de yapılan
    tapınaklara açılan yolların iki kenarında kalın temeller üzerine oturan
    sfenksler dizilidir. Karnak’taki Amon Tapınağı’nın giriş yolundakiler
    aslan gövdeli ve koçbaşlıdır. Tapınağın tanrısını kötü etkilerden
    koruduğuna inanılan karışık hayvanların ayaklarının arasında bir
    tanrının ya da kralın heykeli bulunur.

    Mısır mitolojisinde
    önemli bir rolü olan sfenks yeraltı dünyasının kapılarının da
    gardiyanıdır. Pasif muhafızlıktan kralın düşmanlarını yok ediciye
    dönüşen bu doğaüstü yaratık bir yazıtta kendini şöyle ifade eder:
    “Mezar şapelini korurum. Mezara ait odanın muhafızıyım. Zorla içeri
    gireni uzaklaştırırım. Düşmanları ve silahlarını yere fırlatırım. Mezar
    şapelinden hainleri kovarım. Bir yere gizlenmiş düşmanları yok ederim.
    Gizlenecekleri yerleri kapatırım”. Kahire Müzesi’nde bulunan
    4.Thutmosis’in savaş arabası kartal başlı, kanatlı, elinde hayat
    sembolü ve oraklı tanrı Horus’un düşmanlarını ayakları altında çiğneyen
    sfenkslerle süslüdür. Mısır’da böcek şeklinde muskalar, mücevherler,
    duvar resimleri ve steller üzerinde de tanrısal varlıkları, gücü ve
    bilgiyi simgeleyen sfenksler genellikle uzanmış durumda, erkek başlı,
    kanatsız ve sakallı olarak tasvir edilir.
    lebriz.com

      Forum Saati Perş. Mart 28 2024, 15:21