Anasayfa
EBEDİ AKIMLAR -NEDİR
Fecr-i Ati Dönemi Edebiyatı (1909-1912)
Servet-i Fünun'dan sonra yetişen genç kuşak edebiyatçılar, 1909'da bir araya gele-
rek Fecr-i Ati topluluğunu oluşturdular. Topluluk üyesi olan Ahmet Haşim, Ahmet
Samim, Tahsin Nahit, Celâl Sahir, Hamdullah Suphi, Refik Halit, Şehabettin Sü-
leyman, Yakup Kadri ile öteki şair ve yazarlar bir beyanname hazırlayarak, kendile-
rini kamuoyuna tanıttılar.
Fecr-i Ati topluluğunun 24 Şubat 1910'da, Servet-i Fünun dergisinde yayımladık-
ları beyanname, Türkiye'de bir ebedî toplulukça yayımlanmış ilk bildiridir.
Bu bildiride Fecr-i Ati topluluğunun amaçları dil ve edebiyatın gelişmesine çalış-
mak, konferanslar düzenlemek, kamuoyunu aydınlatmak, Batının önemli eserleri-
ni çevirtmek, Batı'daki benzer oluşumlarla ilişki kurmaktır. Fakat topluluğun ömrü
kısa sürer. Fecr-i Ati, 1912'de dağılır.
1. Fecr-i Ati Döneminde Şiir
Fecr-i Ati şiirinin konusu, dili, ölçüsü Servet-i Fünundan farklıdeğildir. Yalnız Fecr-
i Ati şairleri sembolizmi tanımaya ve uygulamaya çalışmalarıyla Servet-i Fünun'cu-
lardan ayrılırlar.
Fecr-i Ati şiirinin en önde gelen şairi Ahmet Haşim (1884-1933)'dir.
A. Haşim, şiirin dilinin müzik ile söz arasında ve sözden çok müziğe yakın olduğu-
nu öne sürer. Ona göre, sözcükler şiire anlamdan çok müzik değerleri ile girer. Ko-
nu, ise bir araç olmaktan öteye gitmez.
Haşim, şiirlerinde çocukluk anılarını, aşk ve doğayıkonu etmiştir. Dili önceleri Ser-
vet-i Fünun şiiri gibidir. Ancak sonra konuşma Türkçesine yönelir. Müzik yönün-
den yetersiz bulduğu için heceyi değil, hep aruzu kullanmıştır.
Hilâl-i Semen
Daha pek yavru, pek küçükken ben,
Büyük-annem tutardı alınımdan,
"Bana bak, böyle dil-berimin!" derdi.
Sonra, mâh-ı nev-incilâya bakar,
Leb-i mağmûmu bir bükâ saklar,
Bir hitâb-î semâyı dinlerdi.
Ey, hayâtımda her doğan derdi
Kalb eden bir ziyâ-yı hissîye,
Bu duâsıydı eski bir rûhun
Sis ve zulmette gizli âtiye.
Leyle-î gayb, sırr-ı müstakbel
Çeşm-i sâfında hasta bir çocuğun
Gizli fecrin ziyâsında emel,
Bir tesellî-i mihribân alacak,
O harâbât-ı târ ü sâkiteye
Doğacak belki bir ziyâ-yı şafak.
Böyle bir nev-hilâli seyr etti
O soluk göz ki şimdi topraktan
Seyr eder başka bir hilâl-i semen.
Ben ki efsâne-î tahayyülden
Hep hayâtımda bir emel taşıdım,
O solan şi'r-i sâf ü mağmûmu
hep o mâzîyle duymak isterdim
Gözünün samt-ı pür-sükûnunda.
Gel, bu şâmın gümüş sükûtunda
Bu sedeften hilâle karşı senin
Bir yeşil bûse saklayan gözünün
Göreyim cennetinde âtîmi.
Ahmed Hâşim
Fecr-i Ati'nin öteki şairleri Emin Bülent (1886-1942) Tahsin Nahit (1887-1919) ve
Mehmet Behçet (1890-1980)'tir.
2. Fecr-i Ati Döneminde Roman ve Öykü
Çok kısa süren Fecr-i Ati döneminde ilk göze çapan yazarlar Yakup Kadrive Refik
Halit'tir. Ancak her ikisi de daha sonra Fecr-i Ati'den ayrılıp, Millî Edebiyat Ha-
reketine katılmışlardır.
Fecr-i Ati'ye bağlıkalmışroman ve öykü yazarlarıolarak Süleyman Cemil Alyana-
koğlu (1886-1940) ile İzzet Melih Devrim (1887-1966)'i sayabiliriz.
3. Fecr-i Ati Döneminde Tiyatro ve Öteki Türler
Fecr-i Ati, II. Meşrutiyetin ilânından sonraki yıllara rastladığıiçin tiyatro çalışmala-
rının yoğunlaştığıbir dönemdir. Yurtseverlik, istibdat aleyhtarlığıgibi konuların iş-
lendiği oyunlar sahneleri kaplamıştır. Namık Kemal'in oyunları, özelilkle Vatan
yahut Silistre ve Akif Bey çok ilgi görmüş, çok oynanmıştır. Ancak Fecr-i Ati üyeleri
pek başarılı değildir. Şehabettin Süleyman (1885-1921) ve Tahsin Nahit bunların
önde gelenleridir. Teknik olarak daha iyi bir tiyatro yazarı olan Müfit Ratip (1887-
1917) ise genç yaşta öldüğü için az sayıda eser verebilmiştir.
Fecr-i Ati edebiyatında gülmecenin en başarılı örneklerini (Harman Sonu, Kırpıntı,
Şeytan Diyor ki) Fazıl Ahmet Aykaç (1884-1967) vermiştir. Ebedî eleştiride ise Ya-
kup Kadri, Ahmet Haşim, Hamdullah Suphi, Mehmet Fuat, Şehabettin Süley-
man ve Müfit Ratip öne çıkmıştır.
Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar
Akyüz, Kenan. Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri I, Ankara: 1979.
Akyüz, Kenan. Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi, Ankara: 1970.
Kurdakul, Şükran. Çağdaş Türk Edebiyatı 1, Ankara: 1992.
Mutluay, Rauf. 100 Soruda Türk Edebiyatı, İstanbul: 1978.
Nabi, Yaşar, Tevfik Fikret (Hayatı, Sanatı, Şiirleri), İstanbul, 1967.
Nabizâde, Nazım. Düzenleyen Mustafa Nihat Özün, Zehra, İstanbul: 1954, S. 65-
66.
Recaizade, Ekrem. Mustafa Nihat Özön, Çok Bilen Çok Yanılır, İstanbul: S. 126-
128.
Nabi, Yaşar. Tevfik Fikret, İstanbul: 1967.
Fecr-i Ati Dönemi Edebiyatı (1909-1912)
Servet-i Fünun'dan sonra yetişen genç kuşak edebiyatçılar, 1909'da bir araya gele-
rek Fecr-i Ati topluluğunu oluşturdular. Topluluk üyesi olan Ahmet Haşim, Ahmet
Samim, Tahsin Nahit, Celâl Sahir, Hamdullah Suphi, Refik Halit, Şehabettin Sü-
leyman, Yakup Kadri ile öteki şair ve yazarlar bir beyanname hazırlayarak, kendile-
rini kamuoyuna tanıttılar.
Fecr-i Ati topluluğunun 24 Şubat 1910'da, Servet-i Fünun dergisinde yayımladık-
ları beyanname, Türkiye'de bir ebedî toplulukça yayımlanmış ilk bildiridir.
Bu bildiride Fecr-i Ati topluluğunun amaçları dil ve edebiyatın gelişmesine çalış-
mak, konferanslar düzenlemek, kamuoyunu aydınlatmak, Batının önemli eserleri-
ni çevirtmek, Batı'daki benzer oluşumlarla ilişki kurmaktır. Fakat topluluğun ömrü
kısa sürer. Fecr-i Ati, 1912'de dağılır.
1. Fecr-i Ati Döneminde Şiir
Fecr-i Ati şiirinin konusu, dili, ölçüsü Servet-i Fünundan farklıdeğildir. Yalnız Fecr-
i Ati şairleri sembolizmi tanımaya ve uygulamaya çalışmalarıyla Servet-i Fünun'cu-
lardan ayrılırlar.
Fecr-i Ati şiirinin en önde gelen şairi Ahmet Haşim (1884-1933)'dir.
A. Haşim, şiirin dilinin müzik ile söz arasında ve sözden çok müziğe yakın olduğu-
nu öne sürer. Ona göre, sözcükler şiire anlamdan çok müzik değerleri ile girer. Ko-
nu, ise bir araç olmaktan öteye gitmez.
Haşim, şiirlerinde çocukluk anılarını, aşk ve doğayıkonu etmiştir. Dili önceleri Ser-
vet-i Fünun şiiri gibidir. Ancak sonra konuşma Türkçesine yönelir. Müzik yönün-
den yetersiz bulduğu için heceyi değil, hep aruzu kullanmıştır.
Hilâl-i Semen
Daha pek yavru, pek küçükken ben,
Büyük-annem tutardı alınımdan,
"Bana bak, böyle dil-berimin!" derdi.
Sonra, mâh-ı nev-incilâya bakar,
Leb-i mağmûmu bir bükâ saklar,
Bir hitâb-î semâyı dinlerdi.
Ey, hayâtımda her doğan derdi
Kalb eden bir ziyâ-yı hissîye,
Bu duâsıydı eski bir rûhun
Sis ve zulmette gizli âtiye.
Leyle-î gayb, sırr-ı müstakbel
Çeşm-i sâfında hasta bir çocuğun
Gizli fecrin ziyâsında emel,
Bir tesellî-i mihribân alacak,
O harâbât-ı târ ü sâkiteye
Doğacak belki bir ziyâ-yı şafak.
Böyle bir nev-hilâli seyr etti
O soluk göz ki şimdi topraktan
Seyr eder başka bir hilâl-i semen.
Ben ki efsâne-î tahayyülden
Hep hayâtımda bir emel taşıdım,
O solan şi'r-i sâf ü mağmûmu
hep o mâzîyle duymak isterdim
Gözünün samt-ı pür-sükûnunda.
Gel, bu şâmın gümüş sükûtunda
Bu sedeften hilâle karşı senin
Bir yeşil bûse saklayan gözünün
Göreyim cennetinde âtîmi.
Ahmed Hâşim
Fecr-i Ati'nin öteki şairleri Emin Bülent (1886-1942) Tahsin Nahit (1887-1919) ve
Mehmet Behçet (1890-1980)'tir.
2. Fecr-i Ati Döneminde Roman ve Öykü
Çok kısa süren Fecr-i Ati döneminde ilk göze çapan yazarlar Yakup Kadrive Refik
Halit'tir. Ancak her ikisi de daha sonra Fecr-i Ati'den ayrılıp, Millî Edebiyat Ha-
reketine katılmışlardır.
Fecr-i Ati'ye bağlıkalmışroman ve öykü yazarlarıolarak Süleyman Cemil Alyana-
koğlu (1886-1940) ile İzzet Melih Devrim (1887-1966)'i sayabiliriz.
3. Fecr-i Ati Döneminde Tiyatro ve Öteki Türler
Fecr-i Ati, II. Meşrutiyetin ilânından sonraki yıllara rastladığıiçin tiyatro çalışmala-
rının yoğunlaştığıbir dönemdir. Yurtseverlik, istibdat aleyhtarlığıgibi konuların iş-
lendiği oyunlar sahneleri kaplamıştır. Namık Kemal'in oyunları, özelilkle Vatan
yahut Silistre ve Akif Bey çok ilgi görmüş, çok oynanmıştır. Ancak Fecr-i Ati üyeleri
pek başarılı değildir. Şehabettin Süleyman (1885-1921) ve Tahsin Nahit bunların
önde gelenleridir. Teknik olarak daha iyi bir tiyatro yazarı olan Müfit Ratip (1887-
1917) ise genç yaşta öldüğü için az sayıda eser verebilmiştir.
Fecr-i Ati edebiyatında gülmecenin en başarılı örneklerini (Harman Sonu, Kırpıntı,
Şeytan Diyor ki) Fazıl Ahmet Aykaç (1884-1967) vermiştir. Ebedî eleştiride ise Ya-
kup Kadri, Ahmet Haşim, Hamdullah Suphi, Mehmet Fuat, Şehabettin Süley-
man ve Müfit Ratip öne çıkmıştır.
Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar
Akyüz, Kenan. Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri I, Ankara: 1979.
Akyüz, Kenan. Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi, Ankara: 1970.
Kurdakul, Şükran. Çağdaş Türk Edebiyatı 1, Ankara: 1992.
Mutluay, Rauf. 100 Soruda Türk Edebiyatı, İstanbul: 1978.
Nabi, Yaşar, Tevfik Fikret (Hayatı, Sanatı, Şiirleri), İstanbul, 1967.
Nabizâde, Nazım. Düzenleyen Mustafa Nihat Özün, Zehra, İstanbul: 1954, S. 65-
66.
Recaizade, Ekrem. Mustafa Nihat Özön, Çok Bilen Çok Yanılır, İstanbul: S. 126-
128.
Nabi, Yaşar. Tevfik Fikret, İstanbul: 1967.
